Vraaggestuurde zorg: samen beslissen over de beste zorg en waarom dat nodig is

Wat houdt vraaggestuurde zorg in?

De patiënt neemt steeds vaker deel aan het besluitvormingsproces. De kennis van de zorgverlener en de persoonlijke ervaring van de patiënt worden samengebracht. Dit wordt ook wel shared decision making (SDM) genoemd. Het doel? De meest geschikte en persoonlijke zorg bieden.

Het zorglandschap verandert

Geleidelijk aan groeien we weg van het aanbodgestuurde proces en verschuiven we naar de vraaggestuurde methodiek. Patiënten staan steeds meer aan het roer van zorg- en dienstverlening.

Dat is ook niet zo gek. Dankzij digitalisering en globalisering wordt het krijgen van informatie aan de patiëntzijde toegankelijker. Je arts is niet langer je enige informatiebron. Ook is het door nieuwe technieken en ontwikkelingen in de zorg mogelijk om vraaggerichter te werk te gaan en meer keuzemogelijkheden aan te bieden.

Welke rol geef jij aan patiënten? Door middel van de participatieladder kan je de juiste vorm van patiëntenparticipatie bepalen voor jouw project.

Wanneer komt vraaggestuurde zorg voor?

Vraaggestuurde zorg is vooral belangrijk bij diagnoses met verschillende behandelopties en behandelingen met zeer ingrijpende gevolgen. De arts bespreekt bijvoorbeeld met de patiënt de medische opties, voor- en nadelen en de gevolgen van de behandeling, diagnose en nazorg. Het gaat hierbij om beslissingen waarbij niet één keuze de beste is, maar die afhangt van wensen van de patiënt.

Shared descision making biedt voordelen aan kankerpatienten en hun behandelaars, omdat patiënten hierdoor de behandelmogelijkheden beter begrijpen. Ook voelen ze zich meer betrokken bij de besluitvorming en krijgen zo meer vertrouwen in hun behandelaars. Maar vraaggestuurde zorg kan bijvoorbeeld ook gaan om het bepalen van je eigen maaltijd tijdens een ziektebed, in plaats van dat de chefkok dit doet.

De voordelen van samen beslissen

Vraaggestuurde zorg betekent kwalitatieve zorg.

• De patiënt maakt bewuster deel uit van het proces en voelt zich gehoord.
• Door een weloverwogen keuze van beiden partijen blijft de patiënt trouwer aan de behandeling, die daardoor ook vaak effectiever is.
• De patiëntentevredenheid neemt hierdoor toe
• Shared decision making vermindert in de meeste gevallen onnodige zorgkosten.
• Het biedt een zekere structuur vanuit de zorgverlener betreft patiëntenbenadering. Er is minder kans dat patiënten over het hoofd worden gezien.
• Vraaggestuurd werken betrekt meerdere disciplines binnen de zorg. Vanwege de individuele hulpvraag kunnen er namelijk andere routes bewandeld worden.

In dit artikel lees je meer over waarom het waardevol is om patiënten te betrekken bij het verbeteren van de zorg.

Wat is er nodig om tot een goede besluitvorming te komen?

Vraaggerichte zorg aanbieden is een vak. En effectieve communicatie is een vereiste. Hierbij is de informatie die de zorgverlener deelt even waardig als die van de patiënt. Dit betekent dus niet ‘u vraagt, wij draaien’. Maar ook niet: ‘ik, als professional, weet wat goed voor u is’.

In een open gesprek komen patiënt en zorgverlener samen tot de beste aanpak. De professional stelt zich daarbij flexibel en creatief op en laat zich leiden door de zorgbehoeften, niet door regels van de organisatie.

Het gebrek aan vraaggestuurde zorg in de praktijk

Alhoewel zorgverleners beweren hun patiënten zoveel mogelijk bij een beslissing te betrekken, blijkt uit onderzoek dat dit nog niet altijd lukt. In een onderzoek van Kantar (2020) zegt slecht 37 procent van alle deelnemende patiënten dat zij beslissingen samen met hun zorgverlener nemen. En ook de transparantie-monitor van Nivel (2020) laat een mismatch zien tussen de ervaringen van de twee partijen.

Deze minimale cijfers hebben te maken met het volgende:

• De patiënten bereiden zich onvoldoende voor. Er wordt vaak niet genoeg doorgevraagd en ze geloven dat hun mening niet relevant (genoeg) is. Op de website van de patiëntenfederatie vind je meer nuttige informatie over hoe de patiënt zich kan voorbereiden op het gesprek met de zorgverlener.
• De zorgverlener kan werken aan zijn of haar houding en werkstijl. Dit kan door (nog) beter te luisteren, de tijd te nemen om uitleg te geven en geen aannames te doen over iemands begrip of situatie.

Verbeterpunten in het gesprek tussen patiënt en zorgverlener

Het gaat niet alleen om de informatie die gedeeld wordt, maar ook hoe deze met elkaar gewisseld wordt. Hoe worden er vragen gesteld? Wordt er actief en reactief geluisterd? Hoe wordt er omgegaan met functionele en bewogen stiltes? Wordt er gebruikgemaakt van verbale en non-verbale communicatie? In dit artikel lees je meer over de belangen van een goed gesprek tussen patiënt en zorgprofessional.

Het gaat niet alleen om de informatie die gedeeld wordt, maar ook hoe deze met elkaar gewisseld wordt. Professionals in de zorg investeren veel in een relatie met een patiënt, maar vergeten nogal eens te vragen wat de patiënt verlangt. “onbewust onbekwaam”, is de term die daarvoor gebruikt wordt.