Wat is patiëntenparticipatie?

Wat houdt patiëntenparticipatie in?

Patiëntenparticipatie, of cliëntparticipatie, is het inzetten van ervaringen van patiënten of cliënten en/of hun naasten bij onderzoek, beleid, innovatie of kwaliteit van zorg. Hiermee zet je de deskundigheid van patiënten centraal. Zij staan als patiënt het dichtst bij de zorg en weten precies waar nog ruimte ligt voor verbetering. Zo kun je de relevantie van je product of initiatief te verhogen of de kwaliteit ervan verbeteren.

Regelmatig wordt het vergeten om de gebruiker centraal te zetten in de zorg. Zo komt het wel eens voor dat een product of dienst niet geschikt is voor een patiënt, cliënt, of zorgbehoevende. Het betrekken van patiënten is dus essentieel om het zorgaanbod te optimaliseren.

Ga in gesprek met patiënten

Door in gesprek te gaan met cliënten in een bepaalde doelgroep leer je direct hoe mensen denken over de zorg die hen geboden wordt. Je kunt interviews afnemen, focusgroepen samenstellen of een patiënt een podium geven tijdens een congres om zijn/haar ervaring te delen. 

De discussie die hier ontstaat zorgt ervoor dat er meer begrip en aandacht komt voor de patiënt in de zorg. Als zorginstelling of -aanbieder krijg je doordat je met patiënten in contact komt, belangrijke inzichten om de zorg te optimaliseren. 

Het focussen op de patiënt draagt bij aan de kennisdeling en bewustwording van knelpunten in de zorg. Kortom: goede zorg start bij het luisteren naar en behartigen van patiënt behoeften.

Waarom patiëntenparticipatie?

Uit onderzoek blijkt dat patiëntenparticipatie de kwaliteit van zorg aanzienlijk verbetert. En dit is niet gek: de patiënt ervaart de zorg vanuit de eerste rang en weet als ervaringsdeskundige precies wat er goed of slecht gaat aan een behandeling, zorgtraject, of consult. Zo weet hij/zij waar de knelpunten liggen en waar al veel vooruitgang wordt geboekt. 

Wanneer je deze inzichten meeneemt in jouw zorgproduct- of dienst zul je zien dat er meer naar boven komt drijven dan vooraf gedacht. Persoonlijke verhalen van patiënten of cliënten zorgen ervoor dat je doelgericht een aspect van jouw product of dienst kan verbeteren. 

Patiënten zijn een bron van kennis

Sommige patiënten gaan tal van zorgtrajecten door, spreken verschillende specialisten, en bezoeken meerdere gezondheidscentra. Dit zorgt voor een bron aan kennis en ervaring. 

Door de behoeften en wensen van deze patiënten in kaart te brengen kan het zorgtraject beter worden ingericht. Bijvoorbeeld: is het doorspreken van het behandelingsplan helder? En hoe wordt de nazorg ervaren? Discussies over dit soort onderwerpen ondersteunen de groei in de zorg. 

Draagvlak creëren 

Patiëntenparticipatie zorgt ook voor draagvlak bij patiënten(-organisaties) zelf. Patiënten die participeren aan onderzoek voelen zich gehoord. Zij staan er vaak voor open om hun ervaringen als patiënt te delen. Deze input en feedback is enorm waardevol om de kwaliteit van zorg verder te ontwikkelen. 

Zo meldt het Universitair Medisch Centrum Groningen dat het vanzelfsprekend moet zijn om patiënten bij elke uiting van zorg te betrekken. Zij werken onder andere samen aan projecten met Zorgbelang Groningen en zorgverzekeraar Menzis. Hierin staan ervaringen van patiënten centraal.

Patiënten kijken anders naar de zorg dan de zorgverleners. Zij weten wat het is om ziek te zijn en zorg te krijgen. Zij zien het beste wat de gevolgen zijn voor hun persoonlijke situatie.

– UMCG

Hoe zet je patiënten in?

Patiënten staan dus centraal in het optimaliseren van zorg. Patiëntenparticipatie is dé manier om ervaringen en bevindingen op een inhoudelijke en kwalitatieve manier bijeen te brengen. Maar wat is de beste manier om dit aan te pakken? En welke vorm van patiëntenparticipatie past bij jouw doelstelling? 

Volgens de participatieladder in de zorg kun je patiënten inzetten afhankelijk van het doel van je project of onderzoek:

1. Patiënten worden geïnformeerd maar zijn niet betrokken
2. Patiënten worden geraadpleegd en mogen meedenken
3. Patiënten adviseren maar nemen geen beslissingen 
4. Patiënten werken samen met jou en kunnen beslissingen nemen
5. Patiënten hebben de regie en bepalen doelen en prioriteiten

Er zijn dus tal van participatievormen. Welke vorm voor jou(w organisatie) geschikt is, ligt aan het vraagstuk dat je wilt behandelen. In het interview met Rianne Tegelaar van Patiëntenfederatie lees je voorbeelden van eerdere patiëntenparticipatie en de resultaten die hier geboekt zijn. Laat je inspireren om ook zelf deze stap te ondernemen!